Wensouders
Voor stellen of singles die zelf niet in staat zijn een zwangerschap uit te dragen, kan draagmoederschap een oplossing zijn. De wensouder(s) die een kind wensen, kunnen een andere vrouw (de draagmoeder) vragen een kind voor hen te dragen. Een draagmoeder is dus een vrouw die voor iemand anders een kind draagt en baart. Dit kan met een eigen eicel of met een donoreicel.
Is dit iets wat je wil onderzoeken? Dan is de eerste stap informatie verzamelen over draagmoederschap. Wat betekent dit voor jou en je omgeving? Wat kost het? En wat zijn de gevolgen voor een draagmoeder? Er zijn verschillende opties om jezelf te informeren:
Ik zoek een draagmoeder
De tweede stap is zoeken naar een draagmoeder. Helaas zijn oproepen om draagmoeders te vinden in Nederland verboden en mag de stichting niet bemiddelen. De beste plek om te zoeken is in je eigen omgeving.
Stichting Zwanger voor een Ander bemiddelt niet.
Het stappenplan voor wensouders
Als je een draagmoeder hebt gevonden, komen er in het proces een aantal emotionele, praktische en juridische zaken voorbij. Voor meer informatie verwijzen we je graag door naar onze Facebook-groep of één van onze bijeenkomsten. Specialisten en ervaringsdeskundigen vertellen je wat je moet doen, waar je aan moet denken en wat de kosten zijn.
Onderstaand overzicht (de ‘routekaart’) geeft aan welke stappen je doorloopt in het proces.
Links routekaart
Ervaringen van wensouders
Wil je graag persoonlijke ervaringen lezen en delen? Meld je aan voor de Facebook-groep van de stichting. Als stichting zorgen we ervoor dat je hier veilig je vragen kan stellen en andere wensouders digitaal kunt ontmoeten.
Internationaal draagmoederschap
Soms kiezen wensouders voor een draagmoeder in het buitenland. Dit kan zijn omdat ze niet in aanmerking komen voor een traject in Nederland of omdat ze geen draagmoeder kunnen vinden.
In landen als Cyprus, Oekraïne en enkele staten in de V.S. is commercieel draagmoederschap toegestaan. Ook het anoniem doneren van ei- en zaadcellen is daar geoorloofd. Nederland vindt het gebruik van een
anonieme donor onwenselijk. Soms wijken wensouders uit naar Canada. Daar is draagmoederschap om altruïstische redenen (zonder commercieel belang) toegestaan.
Als stichting adviseren we om alleen trajecten te starten in Amerika of Canada. Daar moet je wel het geld voor hebben, maar daarvoor koop je zekerheid dat het juridisch klopt en aansluit op de Nederlandse wetgeving. De rechten van de draagmoeder zijn goed geregeld, waardoor de kans op uitbuiting klein is. Daarnaast staan de klinieken onder streng toezicht, zodat er geen sprake is van gevaarlijk medisch handelen. Laat je goed informeren door een jurist over mogelijke juridische problemen.
Er zijn bureaus die bemiddelen tussen draagmoeders en wensouders, en daarnaast ondersteuning bieden bij het medische proces. We nodigen ze regelmatig uit om informatie te geven over de kosten en het proces tijdens één van de bijeenkomsten.
​Checklist overeenkomst
​​Bij de start van een draagmoedertraject is het verstandig om een overeenkomst te sluiten. Hierin schrijven wensouders en draagouders hoe ze dit traject met elkaar aan gaan en welke afspraken worden gemaakt. Hierdoor voorkom je dat er verkeerde verwachtingen ontstaan tussen beide partijen. Zorg ervoor dat het document getekend wordt door alle aanwezigen en maak een kopietje voor beide partijen.
​​
​​Let op! Dit document is niet rechtsgeldig. Als een draagmoeder zich bedenkt, kan zij op geen enkele wijze juridisch gedwongen worden het kindje af te staan. Als wensouders zich bedenken, kunnen zij niet gedwongen worden het kindje aan te nemen. Het opstellen en tekenen van een overeenkomst zorgt ervoor dat iedereen goed nadenkt over het proces en waar nodig tot elkaar komt.
​
Notaris
​​Neem de overeenkomst mee naar een notaris. Hij/zij gebruikt de overeenkomst als basis om de belangrijkste afspraken vast te leggen in een draagmoederovereenkomst. Hierin kun je bijvoorbeeld opnemen dat de draagmoeder (en haar gezin) na de geboorte nauwe betrekkingen heeft met het kind. Hierdoor heeft ze recht tot omgang met het kind. Eventueel kun je dit ook vastleggen voor de wensouders richting (het gezin van) de draagmoeder. Door de overeenkomst te tekenen bij een notaris, zijn de gemaakte afspraken rechtsgeldig.
​​
​​Als je er samen niet uitkomt
​​Mochten beiden partijen er niet gezamenlijk uitkomen, dan kan er via een mediator gezocht worden naar een oplossing. In de meeste situaties is dit niet nodig en blijven draagouders en wensouders in goed en vriendschappelijk contact na de geboorte.
​​
​​Gelukkig zijn er weinig gevallen bekend dat partijen zich na de geboorte zich niet meer aan de vooraf opgestelde afspraken houden en dat een gedwongen omgangsregeling moest worden opgesteld. Maar het is wel eens voorgekomen dat wensouders na de geboorte niks meer te maken wilden hebben met de draagmoeder. Dit is een voorbeeld waarin de overeenkomst een oplossing bied. Als wensouders er niet voor openstaan om dit op te stellen, dan is dat een rode vlag voor de draagmoeders.
​​
​​Contact in belang van het kind
​​Het belangrijk voor het kind dat er in de toekomst contact mogelijk is tussen het kind en de draagmoeder (en haar gezin). Ieder kind moet kunnen weten waar hij of zij vandaan komt, van wie hij of zij biologisch afstamt. Dat is van belang voor de ontwikkeling van de identiteit van het kind bij
laagtechnologisch draagmoederschap, maar ook bij
hoogtechnologisch draagmoederschap.
​​Ook naar de draagmoeder toe is het niet meer dan redelijk dat je haar de ruimte geeft om te mogen zien wat zij mogelijk heeft gemaakt. Dat is immers waar een ideële draagmoeder het voor doet.
​​
​​Raad voor de Kinderbescherming
Tot slot zal de Raad voor de Kinderbescherming het zeer kunnen waarderen als jullie kunnen aantonen dat je serieuze gesprekken hebt gevoerd over het draagmoederschap en dat er grondig over het traject is nagedacht.
Checklist
De checklist kan je downloaden onderaan de pagina.
​​
Let op: De checklist is slechts een leidraad. Het geeft suggesties voor onderwerpen, waar je het als wensouders en draagouders over kunt hebben, voor je definitief tot conceptie over gaat. De lijst is niet op iedere individuele situatie afgestemd of kan bepaalde onderwerpen missen. Neem eruit wat voor jullie belangrijk is, en maak aan de hand daarvan jullie eigen verhaal en jullie eigen overeenkomst.
​​
Ook is deze lijst niet bedoeld om snel even samen door te nemen. Een goede voorbereiding duurt minstens een half jaar wanneer wensouders en draagmoeder elkaar al kennen. Wanneer jullie elkaar voorheen niet kenden, neem dan zeker een jaar om een vriendschap op te bouwen. Je zult hierna namelijk levenslang aan elkaar verbonden zijn.
​​
Checklist Stichting Meer dan Gewenst
​​Kijk voor verdere vragen om eens goed over na te denken ook bij de Stichting Meer dan Gewenst, ook zij hebben
een vragenlijst opgesteld. Deze is gericht op roze ouderschap, maar ook voor hetero wensouders bevat hij nuttige punten!
Het juridische proces
Bij draagmoederschap komen er een hoop ingewikkelde begrippen voorbij die belangrijk zijn in het juridische proces. In onderstaande tekst staan de woorden en het proces uitgelegd.
Let op dat ieder draagmoedertraject anders is. Neem daarom voor persoonlijk advies altijd contact op met een
gespecialiseerde advocaat.
Begrippen: juridisch ouderschap en ouderlijk gezag
Als je start met het juridische proces, komen er een aantal belangrijke begrippen voorbij:
- Biologisch ouderschap: degene waar een kind biologisch gezien van afstamt. Dit is bij zowel laag- als hoogtechnologisch draagmoederschap, de draagmoeder. Bij hoogtechnologisch draagmoederschap is degene waarvan de eicel komt, de genetische moeder (niet de biologische).
- Juridisch ouderschap: De draagmoeder is volgens de Nederlandse wet de moeder van het kind en draagt het ouderlijk gezag over het kind. Is de draagmoeder getrouwd met een man? Of heeft zij een geregistreerd partnerschap met een man? Dan is de man volgens de wet de juridische vader van het kind. Een kind kan maximaal twee juridische ouders hebben
- Ouderlijk gezag: degene die beslissingen mag maken over de opvoeding en verzorging van het kind. Meestal is/zijn dit de juridische ouder(s). Wanneer een niet juridische-ouder of een instelling beslissingen mag maken over de verzorging en opvoeding van een kind heet dit ‘voogdij’
Als je juridisch ouder bent van je kind, dan sta je ‘officieel’ als ouder van je kind bekend bij de overheid. Dit zorgt er nog niet voor dat je ook beslissingen mag maken voor je kind. Voor het maken van beslissingen voor je kind is namelijk ‘ouderlijk gezag’ nodig. Als je ouderlijk gezag hebt over je kind, mag je bijvoorbeeld: je kind inschrijven op een school, een paspoort aanvragen en medische beslissingen maken.
Juridisch ouderschap voor wensouders
In Nederland is het in de wet niet goed geregeld met het juridische ouderschap voor wensouders.
In het Nederlandse familierecht wordt namelijk uitgegaan van het principe van ‘mater semper certa est’. Dit betekent dat degene die een kind draagt, volgens de Nederlandse wet de juridische moeder van het kind is. Dit principe stamt uit een tijd waarin er op medische gebied nog weinig mogelijk was en er ook geen rekening werd gehouden met draagmoederschap.
De draagmoeder is de juridische ouder van het kind. Ook heeft de draagmoeder automatisch het ouderlijk gezag over het kind. Het ouderlijk gezag en het juridische ouderschap moet daarom overgedragen worden naar de wensouders.
Verschil procedure getrouwde en ongetrouwde draagmoeder
De procedure ziet er anders uit bij getrouwde draagmoeders dan bij ongetrouwde draagmoeders.
Getrouwde draagmoeder
Bij de geboorte van het kind zijn de draagmoeder en haar partner de juridische ouders van het kind. Ook hebben zij allebei het ouderlijk gezag over het kind. Dit heeft gevolgen:
Wanneer de wensouders het kindje na de geboorte bij hen in huis willen nemen, moeten zij in de meeste gevallen hiervoor toestemming krijgen van de
Raad voor de Kinderbescherming. Of dit nodig is verschilt per traject. Wensouders hebben deze toestemming bijvoorbeeld niet nodig als de wensouders ‘
bloed- en aanverwanten tot en met de derde graad’ zijn van het kind. Ben je bijvoorbeeld draagmoeder voor je zus, dan is er geen toestemming nodig.
Naast deze toestemming is het ook nodig dat het juridische ouderschap en het ouderlijk gezag bij de man van de draagmoeder ‘weggehaald’ wordt. Dit wordt gedaan middels een procedure via de rechtbank.
Ongetrouwde draagmoeder
Als de draagmoeder niet getrouwd is met een man en geen geregistreerd partnerschap heeft met een man, dan kan één van de wensouders al
tijdens de zwangerschap de juridische ouder van het kind worden. In dit geval hebben de wensouders geen toestemming nodig van de Raad voor de Kinderbescherming om het kindje na de geboorte bij hun in huis te nemen.
Eén van de wensouders kan bij de gemeente het kind erkennen. Dit erkennen kan tijdens de zwangerschap, al voor de geboorte van het kind. Het erkennen van het kind door één van de wensouders zorgt ervoor dat deze wensouder juridisch ouder van het kind wordt. Sinds 1 januari 2023 krijg je bij erkennen ook automatisch het gezag. Overleg met je advocaat of dit wenselijk is voor het proces.
Procedure bij de rechtbank
Het juridische ouderschap en het ouderlijk gezag van de draagmoeder (en eventueel haar partner) kan niet zomaar ‘weggehaald’ worden. Hiervoor is een rechter nodig.
Bij de rechter wordt er afhankelijk van de situatie een ‘ontkenning van het ouderschap’ en/of een ‘gerechtelijke vaststelling van het ouderschap’ en/of adoptie aangevraagd. Ook moet de ‘wissel’ van ouderlijk gezag over het kind geregeld worden. Voor deze gang naar de rechter is een
gespecialiseerde advocaat nodig. Meer informatie over de tussenstappen kan je
hier vinden.
